Yeni Kardeşi Kabullenme ve Uyum Sağlama Süreci
Aileye katılan yeni üye, herkesin hayatında farklılık ve yeniliğe yol açar. Bu yeni bireye adapte olabilmek ailenin her ferdi için geçerlidir. Yeni bir bebeğin gelişi, ailenin başına toplandığı, herkesin meraklı gözlerle onu izlediği ve ona alışmaya çalıştığı bir süreçle başlar. Abla/ağabey olacak küçük bir çocuk için bin bir türlü sorunun nedeni de diyebiliriz bu yeni aile üyesi adına. Bu küçük çocuk başlar düşünmeye “Çok ağlayan, çok küçük bir şey. Annemin memesini emiyor, artık evde bizimle kalacak galiba. Ne zaman benimle oyun oynayacak?”.
Kardeşe adapte olma sürecinde aile büyüklerinin tepkileri oldukça önemlidir. Çocuk koşulsuz kabul ediliyor ve sevgi, şefkat içerisinde büyüyor ise kardeş onun için kıskanılacak bir varlık olarak algılanmaz. Büyüklerin, kardeşin kıskanılması gereken biri olmadığını yansıtması önemlidir. Yeni gelen çocukla beraber abla/ağabey olacak küçük çocuğun da hala çocuk olduğu göz ardı edilmemelidir. Küçük çocuğa karşı “Sen ablasın/ağabeysin” cümlelerinden kaçınılmalı bun yerine “Siz kardeşiniz” gibi yapıcı mesajlar verilmelidir. Kardeş varlığı ile anne-babaların çocuklara karşı beklentileri artabilmektedir. Sorumluluk alma, okul çağındaki çocuklar için başarı elde etme, kardeşi ile iyi ilişkiler içerisinde olma gibi beklentiler çocukta kızgınlık, haksızlığa uğramışlık gibi hisler oluşturabilir. Bu duygularını da kardeşine yansıtabilir ve onu sorumlu tutabilir. Hatta bazı çocuklarda geriye dönük davranışlara yönelme olarak nitelendirdiğimiz parmak emme, bebeksi konuşma, biberonla su/süt içmek isteme ve alt ıslatma gibi davranışlar görülebilir. Ek olarak tutturma, öfke nöbetleri geçirme, hırçın davranışlar sergileme gibi davranış problemleri de görülebilir.
Annelerin hamilelik sürecinde çocuğa bir kardeşi olacağı bilgisi, 3 aylık bir süreç olan hamileliğin kesinleşmesinden sonra haber verilmelidir ve gelecek bebek ile ilgili sıkıntılar çocuğun yanında konuşmamalıdır. Çünkü yeni ailesi üyesi olan kardeş, çocuğun anne-babası arasında huzursuzluğa ve tartışmaya neden olan bir konumda olursa negatif bir algı oluşmasına yol açabilir. Anne karnındaki bebekle olumlu bir ilişki kurabilmesi adına çocuğa hamilelik süreci hakkında yaşına uygun bilgiler verilebilir. Hatta 3-4 yaşından büyük çocuklar, bebek hazırlık sürecine eşlik edebilir. Yani çocuk, kardeşe ihtiyaçları doğrultusunda alınacak eşyaların, kıyafetlerin alışveriş sürecinde bulanabilir. Hastane çocuklarda hastalık ile bağlantılandırılabileceğinden çocuk, bebeğin hastane kontrolleri sürecinden uzak tutulmalı ya da sadece bebeği görüntülemek için gidileceği ve annenin bu durumda acı çekmediği vurgulanmalıdır.
Çocuğun merak ettiği sorular, yaşına uygun olarak açıklanmalıdır. Cevap alamadığı, aklını kurcalayan sorular sonuncunda çocuk, iç çatışma yaşayabilir ve bu da davranışlarına yansıyabilir. Her çocuk özel ve toplumun bir parçasıdır, biriciktir. Bu süreçte onun biricik olduğu ve varlığının kıymetli olduğu vurgulanmalıdır. “İyi ki varsın, varlığın bizi mutlu ediyor” mesajı ve çocuğa verilen şartsız sevgi, onun birey olarak gelişimi ve kardeşe alışma sürecini sağlıklı atlatması açısından önemlidir.
Her çocuğun kendine özgü bir mizacı, kişilik özelliği, gelişim evresi, algılama biçimi ve bağlanma stili vardır. Bu bakımdan çocuğun kardeşe hazır olduğu yaş döneminden ziyade aile yapısının bu duruma hazır olup olmaması çok önemlidir. Ancak kardeşlerin yaşlarının yakın olması kıskançlığı arttırabilecek bir faktör olabilmektedir. 3-4 yaş dönemi çocuğun yoğun ilgi istediği bir dönemdir. Hele ki ailenin ilk çocuğu tüm ilgiyi, sevgiyi ve zamanı kendi üstüne toplamıştır. Her ne kadar “Kardeş istiyorum” diyen bir çocuk bile olsa yeni oyuncak gördüğü zaman çok sevdiği oyuncağından vazgeçen, her gün farklı renk seven kısaca kararları çabuk değişen bu küçük bireylerin esas isteği “oyun arkadaşı” kazanmaktır. Tüm hayatını, oyuncaklarını, anne-babasını, sevdiklerini paylaşma fikri çocuk için uyum sağlaması zor bir süreç olabilmektedir. Bu sebeple bir çocuğa daha sahip olma kararı anne ve babanın ortak fikri olmalıdır.
Kardeş kıskançlığının söz konusu olduğu durumlarda çocuğa, kardeşi sevdirmeye çalışmak ya da kardeşi çocuğun yanında sevmemek iyi bir yol değildir. Yani “Bak kardeşin sana ne hediye getirdi?” tarzında sevdirmeye yönelik yaklaşım hediye getirmediği bir anda olumsuz duygulara yol açabilir; aynı zamanda bebeği çocuktan gizli sevmek, “Biz onu sevmiyoruz” tarzında ifadeler kurmak çocuğu olumsuz duygular içerisine sokabilir. Aksine çocuğun olumsuz duygularını ifade etmesine yardım etmek onu rahatlatacaktır. Geleceğe sağlıklı, kendini seven ve ihmal edilmemiş sağlıklı bir birey için ebeveynler her çocuğuna eşit yaklaşmalıdır.
Psikolog
Cansu KOZA
