Travma, günlük yaşam akışını bozan, ani ve kişinin baş etmekte zorlandığı durumlar olarak tanımlanabilir. Travmanın tanımı çocuklar, ergenler ve yetişkinler için aynıdır. Çocuk ve ergen için travmatik olay, kendisinin veya başkasının yaşamına tehdit olarak algıladığı herhangi bir durum olabilir. Travmalar doğal afetlerle ya da insan eliyle gerçekleşmiş olabilir. Medyada yer alan şiddet içerikli olaylar da çocuk ve ergenler üzerinde aynı etkiyi uyandırabilir.

Bazı travmalar sadece bir kez meydana gelmişken, bazıları uzun süreli devam etmiş olabilir. Travma sonrası stres bozukluğu çocuklarda ve ergenlerde farklı şekillerde kendini gösterebilir. Bazı çocuklar travma sonrası dönemde kendiliğinden bir iyileşme gösterebilir. Ancak birçok çocuk ve ergen uzun bir zaman geçse bile travma sonrası stres bozukluğu belirtileri gösterebilir. Bu nedenle, travmatik olaydan hemen sonra bir uzmana başvurmakta fayda vardır.

Travma her çocuğu aynı şekilde etkilemez. Travma sonrası stres tepkisi, bazı faktörlere göre farklılaşır. Bu faktörler; Çocuğun geçmiş yaşantıları (geçmişinde yer alan olası travmatik deneyimler), yaşı, mizacı, olay sonrası yaşamı, olayın şiddeti-süresi-sıklığı, olayın doğal afet ya da insan eliyle gerçekleşmiş olması şeklindedir.

Travması olan çocuk ve ergende; aile üyelerine ve / veya arkadaşlarına karşı aşırı ısrar, alınganlık, öfke patlamaları ya da tamamen içe kapanma gibi tepkiler, takıntılı olma, sürekli bu olay hakkında konuşma, bu olayla ilgili oyunlar oynama, akademik başarıda düşüş, dikkatte bozulma, uyku ve yeme bozuklukları, günlük yaşam alışkanlıklarında farklılıklar, geriye dönüşler, huzursuzluk, mutsuzluk, kolay ağlama, duygusal donukluk, sosyal geri çekilme gibi belirtiler görülür.

Tanı sürecinde psikiyatrik muayene ile çeşitli psikolojik ve psikiyatrik değerlendirme testleri uygulanır. Bu değerlendirme sürecinde; olayı hatırlatan görüntülerin tekrar tekrar çocuğun gözünde canlanması, belirgin davranış değişiklikleri gibi durumlar önem taşımaktadır. Buna ek olarak çocuğun ve ergenin yakın çevresinden de öykü alınır.

Travma tedavisinde psikiyatrik ve psikolojik desteğin önemli bir yeri vardır. Bu sürece aile ve gerektiği takdirde çocuğun ve ergenin öğretmenleri de dahil edilebilir. Öncelikli olarak çocuk ve çevresi durumla ilgili bilgilendirilir. Travma tedavisinde farklı yaklaşımlar yer almaktadır bu yaklaşımlar; bilişsel-davranışçı psikoterapi, oyun terapisi, sanat terapisi ve günümüzde travma tedavisinde etkisi yüksek olan EMDR olarak düzenlenebilir.

Tramvaya maruz kalan çocuklarımız özel tutumlara ihtiyaç duyarlar. Çocuğun durumu yorumlanması ve tepki vermesi, çevresindeki yetişkinlerin yaklaşımları ile şekillenir. Çocuğunuzu dinlemeye açık olun. Mesaj vermeye çalışmadan can kulağıyla dinleyin. Güven duygusunu devam ettirin! Duruma ilişkin yaşadığınız çaresizliği çocuğunuza yansıtmayın. Sakin ve güven verici tutumlar sergileyin. Net olun! Çocuğunuzu korumak adına da olsa, olan veya olabilecek şeyleri gizlemeyin. Yaşına uygun şekilde net ifadelerle anlatın. Gerekirse bir uzmandan yardım alın.


Psikolog Kadriye Sinem Çetintürk Kurşunlu
@aristopsikoloji