Olumsuz bir yaşam olayıyla karşılaştığınızda ilk ne yaparsınız? Onunla baş etmenin yollarını mı arasınız, kendi dünyanıza mı çekilirsiniz, ondan uzaklaşmak mı istersiniz yoksa günlerce üzülür müsünüz? Burada doğru veya yanlış yok.
Fakat uyumlu olan ve uyumsuz olan var...
Gelin daha yakından inceleyelim.
Olumsuz duygu ve düşüncelerimizle başa çıkmanın birçok yolu vardır. Bazı araştırmacılar tarafından bunlar davranışsal stratejiler ve bilişsel stratejiler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Davranışsal stratejiler bir sorunla baş edebilmek için fiziksel faaliyetlere yönelmeyi içermektedir. Örneğin kötü bir iş günü geçirdiğinizi farz edelim. Bu traz bir durumda düşüncelerinizden uzaklaşmak için spor yapmaya yönelebilir, arkadaşlarınızla buluşabilir veya alkol almaya yönelebilirsiniz. Bunların hepsi fiziksel faaliyetler olmaları sebebiyle davranışsal stratejilerdir. Burada kişi olumsuz düşünce ve duygularıyla baş edebilmek için fiziksel faaliyetlere yönelmiştir.
Diğer taraftan bilişsel stratejiler ise olumsuz düşünce ve duyguları bir süreliğine de olsa bir kenara bırakmayı içermektedir. Örneğin kötü geçen iş gününüzün ardından olumsuz düşünceler zihninize üşüşmüştür ve kendinizi kötü hissetmektesinizdir. Bu düşüncelerle baş edebilmek için bilişsel stratejiye başvurursunuz ve ''Her iş yerinde kötü durumlar yaşanabilir veya her gün illa ki iyi geçmek zorunda değildir. Önemli olan sorunun kendisi değil, bu sorunla nasıl baş edildiğidir.'' şeklinde düşünmek olumsuz düşüncelerden sıyrılmaya yardımcı olabilir.
Burada görüldüğü üzere direkt olarak duygular üzerine çalışılmaktadır. Yaşadığınız olumsuz olay karşısında spor yapmaya veya arkadaşlarınızla buluşmaya yönelmektesinizdir ve bunun sonucunda duygularınızın yoğunluğu azalmaktadır. En nihayetinde de duygularınızın sizde yarattığı stres azaldığı için sorunla daha rahat baş edebilir hale gelirsiniz.
Hem bilişsel hem davranışsal stratejiler birer başa çıkma yöntemleridirler fakat elbette her davranış veya düşüncemiz uyumludur diyemeyiz. Örneğin olumsuz yaşam olayı karşısında alkol almaya yönelmek bir davranışsal stratejidir fakat bunun aşırı dozda olması insan sağlığına zarar verebilir ve uyum bozucu hale gelebilir.
İnsanların yaşadıkları olumsuz duygu ve düşüncelerle uyum sağlayıcı bir şekilde başa etmelerini sağlayan bir başka strateji de, başkalarından duygusal destek almaktır. Levy ve arkadaşları (1990), meme kanseri geçiren kadınlarda sosyal destek arayanların ve alanların, almayanlara göre kanserle mücadelede daha dirençli olduklarını saptamışlardır.
Depresyonlu birinin yaşam içerisinde çevresindekilerden duygusal destek aladığını varsayalım. Bu kişi çevresinin desteğiyle dışarı çıkarılıp, çeşitli faaliyetlere yönlendirilirse, çevresi tarafından ona değerli olduğu hissettiirlirse, onlarla duygu ve düşüncelerini paylaşırsa, depresyonla daha iyi bir şekilde baş etmesi muhtemel olacaktır. Diğer taraftan ise bu kişi çevresindekilerden herhangi duygusal veya fiziksel bir destek almazsa veya bu yola başvurmazsa, bu pek de uyumlu bir baş etme stratejisi olmayabilecektir.
Bazı kişiler, olumsuz duygularla baş ederlerken nispeten daha uyumsuz yolları tercih edebilirler. Örneğin bu kişiler olumsuz duygulara sahip olduklarını inkar edebilirler. Bu stratejiye ''Bastırılmış başa çıkma'' denir. Üstelik bu duyguları bastırmak, daha hızlı kalp atışlarına sebebiyet verebilip, fiziksel huzursuzluğa yol açabilirler. Buna karşın kişinin olumsuz duyguları hakkında konuşması ve hayatındaki rahatsızlık verici durumları anlatması sağlığı olumlu yönde etkileyebilir.
Aynı zamanda yaşadığı problemlerle ilgili derin düşüncelere dalıp giden birinin yaşadığı sorunlarla baş etme konusunda, bir süre zevkli etkinliklere yönelen birine göre daha az geri dönüş alacağı da muhtemeldir.
Duygu odaklı başa çıkma stratejisiyle etrafınızdakilerle duygu ve düşüncelerinizi paylaşmak veya o konuya dair duyduğunuz duygular üzerine çalışmak işe yarar bir başa çıkma stratejisi olabilir. Unutmayınız ki, problemler karşısınızda aldığınız aksiyonların her biri başa çıkma stratejileridir fakat hepsi uyumlu değildir...
