Heyecan arayışı, aynı zamanda duygu arayışı olarak da bilinir, yeni ve çeşitli duyumlar, hisler ve deneyimleri aktif olarak arzulama eğilimini ifade eder. Bu özellik, saf bir deneyim amacıyla yeni, karmaşık ve yoğun duyumları aktif olarak arayan bireyleri karakterize eder.
Öncü psikolog Marvin Zuckerman'ın güzel bir şekilde özetlediği gibi, "Heyecan arayışı, çeşitli, yeni, karmaşık ve yoğun deneyimler ve hisler arayışı ile fiziksel, sosyal, yasal ve finansal riskleri göze alma hazırlığı tarafından tanımlanan bir kişilik özelliğidir." Kanadalı bir psikolog olan Zuckerman, heyecan arayışını değerlendirmek için Heyecan Arayışı Ölçeği'ni (SSS) geliştirmiş ve daha sonra Kısa Heyecan Arayışı Ölçeği (BSSS) olarak adlandırılan bir versiyona dönüştürülmüştür.
Zuckerman'a göre, heyecan arayanlar, asıl olarak tehlike tarafından motive edilmezler; bunun yerine yeni zorlukları yenmek ve yaşamın sunduğu her fırsatı tamamen kucaklamak isteğiyle hareket ederler ve potansiyel risklerden etkilenmezler. Sonuç olarak, dağcılık, yamaç paraşütü, kumar veya uyuşturucu denemeleri gibi faaliyetlerde ortaya çıkabilecek olası tehlikelerden korkmazlar.
Bunların yanında, risk alabilme değerli bir özelliktir ve önemli bir evrimsel amaca hizmet eder. Bilinmeyen ve potansiyel olarak tehlikeli bölgelere cesaret edilip de gidilmesi sayesinde insanlık yeni yerler, yeni gıdalar keşfetmiş, türünün devamlılığını sağlamada başarılı olmuşlardır.
Heyecan arayıcılarının edindikleri benzersiz deneyimler, neşe, tatmin ve değerli anılar biriktirilmesine olanak sağlayabilir. Yeni maceralara katılmak, kişisel gelişim ve kendini keşfetme fırsatları sunar.
Heyecan arayışı kişiyi, rafting, dağcılık veya paraşütle atlama gibi adrenalin dolu ekstrem sporlara yöneltebileceği gibi bireylerin tamamen yeni bir şey denemelerine veya ultra maraton koşmak gibi bir zorluğu aşmalarına olanak sağlayan faaliyetlere katılmayı da içerebilir.
Çağdaş araştırmacılar, heyecan arayışı özelliğinin dört bileşeni olduğunu varsaymaktadırlar.
-İlk olarak, macera ve risk arayışı içeren doğuştan bir arayış.
-İkincisi, çeşitli ve yeni duyumlarla ilgili bir hoşluk.
-Üçüncüsü, doğal bir inhibisyon eğilimi ve kısıtlama eksikliği.
-Son olarak, sıkılmaya karşı duyarlılık.
Bu dört özelliğin varlığı ve derecesi, bireylerin yeni duyumları nasıl yaklaştıklarını veya kaçındıklarını belirlemektedir.
Risk alma ile heyecan arayışını ayırt etmek:
Heyecan arayışı, genellikle potansiyel fiziksel, sosyal veya finansal riskleri göz ardı ederek yeni veya yoğun deneyimleri arama dürtüsüdür. Risk ve tehlike, heyecan arayıcıları için motive edici faktörler olarak hizmet etmez; yenilik önemlidir.
Yüksek heyecan arayıcılarında, yeni deneyimler düşük heyecan arayıcılara göre artmış dopamin salınımı ve azalmış norepinefrin tetikleyebilir. Yüksek heyecan ve minimal stresin birleşimi, heyecan arayıcılarını tekrar tekrar yeni ve heyecan verici deneyimler aramaya itebilir.
Birçok insan genellikle durumlara yanıt vermek için plan yapar ve ayrıntılı analiz yapar, rahatsız edici durumlardan kaçınma eğilimini gösterir. Bununla birlikte, heyecan arayanlar, zorlu durumlara çekinmeden girer ve uygun şekilde tepki vermek için kendi değerlendirmelerine güvenirler.
Sualtı dalışı veya uçak kullanmayı öğrenmek gibi bilinmeyen veya hatta tehlikeli durumlarla karşı karşıya gelmek, gelecekteki engelleri aşma yeteneğine olan güveni aşılar. Kendi konfor alanının dışına çıkmak, zihin, beden ve içgüdülere güveni artırarak tamamen odaklanmayı gerektirir.
"Yüksek heyecan arayıcılar, potansiyel stres kaynaklarını kendilerini ezebilecek tehditler olarak değil, üstesinden gelinmesi gereken zorluklar olarak görürler," diyor Emory Üniversitesi'nden psikolog ve heyecan arayışı uzmanı Kenneth Carter. Bu düşünce biçimi, yaşamın streslerine karşı bir tampon görevi görür.
Heyecan arayanlar, zorlu hedefleri başarıyla tamamlayarak dirençli bireyler haline gelir. Bu, heyecan arayıcılarının stres düzeylerinin daha düşük olmasına, pozitif duyguların yükselmesine ve yaşam tatmininin daha büyük olmasına katkı sağlamaktadır. Bununla birlikte, heyecan arayışının beraberinde tehlikeleri de içerebileceğini unutmamak önemlidir.
