Davranış, organizmanın bilişsel, duyuşsal ve psikomotor yollarla dış dünyaya gösterdiği, dışarıdan görülebilen tepkileridir. Davranıçşı Kurama göre davranışlarımızı, öğrenme yoluyla ediniriz. Örneğn sigara kullanan biri sigaranın stresini azalttığı düşüncesiyle sigara kullanmaya devam eder ve kendisini bu yönde telkin ettiği için stresinin anlık olarak hafiflediğini hisseder ve bu şekilde stres -> sigara kullanımı -> stresin hafiflemesi döngüsü devam eder. Bunun neticesinde de ''Sigara içince stresim hafifliyor.'' şeklinde bir öğrenme gerçekleşir. Zamanla bu öğrenme otomatikleşecektir ve kişi bir stresör ile karşılaştığı an direkt olarak sigaraya başvuracaktır. Bu durum da ''alışkanlık'' halini alacaktır.
Kimi davranışlarımız ve alışkanlıklarımız hayatımızı veya sağlığımızı olumsuz yönde etkileyebilir. Örneğin Travma Sonrası Stres Bozukluğu deneyimleyen ve kendisi için bir stres faktörü haline gelen kalabalık ortamlardan uzak duran hatta kaçan birini ele alalım. Kişi kendisi için korkutucu nitelikte olan kalabalık ortamlardan, kaçma davranışı gösterecektir fakat bu kaçma davranışı hayatını ilerletmesinde zorluklar çıkaracaktır. Kişi evinin yolu olan bulvardan geçemeyecektir ve evine giderken kendisi için en güvenli olabilecek yolları bulmaya çalışacaktır, neticede evine geç gidecektir. Bu sebeple bazı alışkanlıklarımız veya davranışlarımız hayatımıza ket vurucu etkiler yarattığı vakit, onları değiştirmek isteyebiliriz. Peki bu mümkün müdür? Mümkünse de nasıl mümkündür?
Davranışları edinme süreci çarpık düşüncelerimiz ile veya öğrenme süreciyle gerçekleşebilir. Bilişsel-Davranışçı kuram çerçevesinden konuyu ele alacak olursak, travmayı deneyimleyen kişi yaşadığı travma ile birlikte ''kalabalık ortamlar tehlikelidir.'' şeklinde çarpık bir düşünce edinecektir ve bu düşünce sebebiyle kalabalık ortamlara girmemeye dair davranışlar sergileyecektir.
Yüzlerce psikoterapi yöntemi vardır ve bu psikoterapi yöntemlerinin davranışları ve buna bağlı olarak alışkanlıkları değiştirmeye veya kişinin hayatını etkilemesini minimuma indirme konusunda çeşitli teknikleri vardır. O halde ilk sorumuz olan ''Davranışları değiştirmek mümkün müdür?'' sorusunun cevabı ''Evet'' olarak cevaplanabilir. Örneğin Bilişsel-Davranışçı Terapi yönteminin davranış ve düşünceleri değiştirmeye yönelik birçok tekniği vardır. Bu teknikler kişinin sahip olduğu rahatsızlığa, kişinin içinde bulunduğu duruma ve psikolojik özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.
Bu tekniklerden bazıları :
Sistematik Duyarsızlaştırma : Bu teknikte kişi kaçınma davranışı gösterdiği durumla kademeli olarak baş başa bırakılır. Örneğin kirlenecek düşüncesiyle toplu taşımaya binemeyen biri, ilk etapta durağın önünden geçecektir ardından durakta 10 dakika bekleyecektir daha sonra içi nispeten boş olan bir toplu taşıma aracına binecektir sonrasında toplu taşımayla 5 dakika seyahat edecektir (bu süre kişiye göre ayarlanır). Bu kademelere danışan ile birlikte karar verilir ve birlikte şekil verilir.
Maruz Bırakma : Kişi kaçınma davranışı sergilediği durumla bir anda karşı karşıya bırakılır. Çoğunlukla fobiler için uygun bir tekniktir. Örneğin kişinin böcek fobisi varsa kişi direkt olarak olarak böceğe maruz bırakılır. Netice olarak korkularımızın üstüne gidersek onlarla baş edebiliriz fakat bu tekniği uygulamak kişinin hazır oluşuna ve psikolojik açıdan kaldırıp kaldıramayacağına bağlı olarak belirlenir.
Uyaran Kontrolü : Kişi üzerinde sorun yaratan davranışın ortaya çıktığı çevresel etkenleri kontrol etmeye yönelik bir yöntemdir. Örneğin sigarayı bırakan veya bırakmak isteyen bir bireyin sigara içilen ortam, durum ve kişilerden uzak durmaya çalışması uyaran kontrolüdür.
Biçimlendirme : Karmaşık bir davranışın daha küçük parçalara bölünerek, her bölünen parçanın birbirinin ardı sıra olacak şekilde aşamalı olarak öğrenilmesidir. Örneğin depresif bir danışanın eylemlerde bulunmasını sağlamak amacıyla öncelikle kendisine katılabileceği bir faaliyet bulması hedefi konulur ve bu hedefi gerçekleştirdikten sonra danışan ödüllendirilir. Ardından bu etkinliğe gitmek için kullanacağı rotayı saptaması istenir. Süreç bu şekilde danışanla birlikte ve danışana uygun bir şekilde parçalara bölünür ve her hedef gerçekleştirildikten sonra danışan ödüllendirilir. Bu şekilde danşanın depresif ruh halinin ve buna bağlı olarak davranışlarının değiştirilmesi sağlanır.
Görüldüğü üzere sahip olduğumuz ve değiştirmek istedğimiz ya da ortadan kaldırmak istediğimiz davranışlar ve alışkanlıklar değiştirilebilir veya hayatımızdaki etkileri azaltılabilir. O halde ikinci sorumuz olan ''Nasıl mümkündür?'' sorusunun cevabı da, ''Bir uzmandan destek alarak ve psikoterapi ile mümkündür.'' şeklinde cevaplanabilir.
