Ebeveynlik Tarzları ve Kişilik Üzerine Etikleri

Çocuğun yetişmesinde ve toplumla olan iletişiminin nasıl olacağı konusunda en önemli rolü oynayan faktörlerden biri kuşkusuz ebeveyndir veya çocuğa gerekli bakımını sağlayan bakım verenidir. Ebeveynin/bakım verenin kişilik özellikleri, yetiştirme tarzları çocuğun kişilik özelliklerinin şekillenmesinde önemli derecede katkı payına sahiptir. Ebeveynin yetiştirme tarzı ise zaten anne ve babanın veya bakım verenin kişilik özelliklerine bağlıdır. Yetiştirme tarzlarının, çocuğun kişilik gelişiminde rol oynadığını öğrendğimize göre, ''Yetiştirme Tarzlarının'' neler olduklarını ve neleri içerdiklerini öğrenmemiz de faydalı olacaktır. 


Ebeveynlik tarzları genel olarak 4 başlık altında toplanır :


1) Otoriter Ebeveynlik
2)Demokratik Ebeveynlik/Otoritatif Ebeveynlik
3)İzin Verici Ebeveynlik
4)İhmalkar Ebeveynlik

Otoriter Ebeveynlik Tarzı : Bu ebeveynlik tarzında ebeveyn veya bakım veren oldukça baskıcı, sınırlar koyan ve çocuğa karşı duygusal açıdan oldukça mesafeli bir tarza sahiptir. Çocuğa çoğunlukla sevgi gösterilmez, çocuk takdir edilmez veya üzüntülü bir durum içerisinde olduğu vakit, çocuğun üzüntüsüyle ilgilenilmez. Çocuğa karşı katı kurallar konulur ve bu kurallara istisnasız uyulması beklenir. Kurallara uyulmadığında ise bunun sonucu cezalandırma olur. Çocuğa kurallara dair herhangi mantıklı bir açıklama yapılmaz. Genellikle ''Ben senin annen/baban olduğum için koyuyorum bu kuralı.'' cevabının verilmesi muhtemeldir. Bu ebeveynlik tarzı ile yetiştirilmiş bireylerde sosyal kaygı, kaygı bozuklukları, bağımlı kişilik özellikleri meydana gelebilir. Aynı zamanda kişide düşük benlik saygısı, utangaçlık, çekingenlik, düşük özgüven görülebilir.


Demokratik/Otoritatif Ebeveynlik Tarzı :  Bu ebeveynlik tarzında da kurallar vardır fakat kurallar çoukla birlikte ortak alınır ve çocuğa kuralların ne işe yaradığına dair, neden konulduğuna dair, neden uyulması gerektiğine dair açıklamalar yapılır. Ebeveynin/bakım verenin çocuktan beklentileri daha gerçekçidir ve çocuğun gelişimiyle orantılıdır. Çocuk beklentileri karşılayamadığı vakit, çocuğu direkt olarak cezalanadırmaktansa, çocuk ile birlikte çözüm arayışı içerisine girilir. Bu ebeveynlik tarzında ebeveyn/bakım veren çocuğun ihtiyaçlarına karşı duyarlıdır. Çocuğa bir taraftan sınırlar konulurken diğer taraftan çocuğa bırakılmış alanda çocuk özgür bırakılır. Bu ebeveynlik tarzıyla yetiştirilen çocuklar sabırlı, anlayışlı, yüksek benlik saygısına sahip, öz güvenli olabilmektedirler.


İzin Verici Ebeveynlik : Bu ebeveynlik tarzında ebeveyn tarafından çocuğa sınırlar ve kurallar konulmaz. İzin verici ebeveynler çocuklarına sorumluluk yüklemezler.  Bir nevi çocukları ne isterse onu yaparlar. Bu ebeveynler, çocuğun kendi davranışlarına ve kendi kurallarına kendisinin koymasına izin verirler. Çocuğun saldırganlık gibi uyum bozucu ve olumsuz davranışlarını kabullenirler. Bu ebeveynlik tarzıyla yetiştirilmiş çocuklar, kurallara uyulması gereken yerlerde ve otorite bulunan ortamlarda güçlük çekebilirler. 


İhmalkar Ebeveynlik : Bu ebeveynlik tarzına sahip ebeveynler/bakım verenler çocuklarının duygusal ihtiyaçlarıyla ilgilenmezler ; fiziksel ihtiyaçları ile de ya minimum düzeyde ilgilenirler ya da hiç ilgilenmezler. Bu ebeveynlik tarzında çocuk ihmal edilir ve ebeveyn/bakım veren çocuğa karşı sorumluluk hissetmez. Çocuğa karşı annelik veya babalık görevleri yerine getirilmez. Bu ebeveynler çocuklarının hayatlarında pek yer almazlar. Örneğin çocuğun okuluyla, okuldaki durumuyla, arkadaşlarıyla olan iletişimiyle ilgilenmezler ve merak da etmezler. Bu ebeveynlik tarzıyla yetiştirilmiş bireylerde madde bağımlılığı, düşük öz güven, düşük öz kontrol görülebilir.


Kişinin kişilik gelişimde en önemli faktörlerden biri ebeveyni/bakım verenidir. Çocuğa ne aşılanmışsa, yetişkinlik döneminde de onu göstermesi muhtemeldir fakat bu demek değildir ki, davranışlar ve alışkanlıklar asla değişemez. Kişi harekete geçtiği vakit, değişim de onunla birlikte yola çıkacaktır.

Sosyal Medya'da Paylaş

Yazar Hakkında

Radiye Mahabat Seyda

Merhaba, Ben Radiye Mahabat Seyda. Lisans eğitimimi İstanbul Gelişim Üniversitesi'nde psikoloji alanında tamamladım. Akabinde ''Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi'', ''Mindfulness & Kabul ve Karar...