Kişilik, bir kişinin sosyal ve fiziksel ortamıyla etkileşime geçme biçimini tanımlayan duygu, düşünce ve davranışların ayırt edici ve karakteristik örüntüleri olarak tanımlanabilir. Yani herkesin çevresiyle etkileşime geçme biçimi ve çevresinde olan olaylara karşı gösterdiği tepkiler farklılık gösterir. Bu farklılıklar, kişilik özelliklerimize göre şekillenir. Kimimiz çekingenken, kimimiz saldırgandır, kimimiz sosyalken, kimimiz asosyaldir.
Peki kişilik bozukluğu nedir?
Kişilik bozukluğu uzun süreli uyumsuz davranış örüntüleri olarak tanımlanabilir ve kültürel normlardan sapma gösteren özellikleri kapsar. Bu özellikler, kişinin işlevselliğini düşürüyorsa ve hayatını idame ettirmesi üzerinde engelleyici bir niteliği varsa kişilik bozukluğu tanısı konulabilir. Bir tanı almak için de, psikiyatriste başvurmak gereklidir.
Kişilik bozukluklarındaki bu özellikler oldukça katıdırlar ve uyumu bozmaya yöneliktirler. Herhangi bir kişilik bozukluğuna sahip kişiler, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara sahip kişiler gibi davranışlarını düzeltmek için herhangi bir çaba göstermezler çünkü zaten bu kişilik özellikleri, o kişilik bozukluğuna sahip olan kişinin normalidir. Dolayısıyla da kendisi için normal olan bir durumu değiştirmeye yönelik güdülenmez. Örneğin her gün düzenli olarak su içtiğinizi farz edelim. Bu sizin için oldukça normal bir davranıştır. Bu sebeple bu özelliğiniz size anormal gelmez ve değiştirmeye de çalışmazsınız. Kişilik bozukluğuna sahip kişiler için de bu durum geçerlidir. Bu durum o kişinin normal hali olduğu için, bu durum oma anormal gelmez ve bu yüzden değişim için de çabalamaz.
Kişilik bozuklukları 3 gruba ayrılırlar :
A Kümesi :
Paranoid, Şizoid ve şizotipal kişilik bozuklukları.
B Kümesi :
Antisosyal, Borderline, histrionik, narsistik kişilik bozuklukları
C Kümesi :
Çekingen, bağımlı ve obsesif kompulsif kişilik bozuklukları
A Kümesi :
Paranoid Kişilik Bozukluğu : Bu kişilik bozukluğu, çoğunlukla şüphecilik ve insanlara güvensizlikle karakterizedir. Başkalarının tutum, söylem ve davranışlarından kendilerine kötülük geleceğini düşünürler.
Şizoid Kişilik Bozukluğu : Kişiler arası ilişkilerden kronik bir şekilde kaçınan, ilgisizlik gösteren, soğuk görünen kişilerdir. Bu kimseler çoğunlukla insanlardan ve toplumdan izoledirler ve duygusal soğukluk gösterirler.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu : Düşünce, davranış ve duygular açısından dikkat çekecek kadar tuhaf özellikler gösteren, büyüsel düşüncelere sahip olan, anormal algılamalar sergileyen kişilik özellikleriyle karakterize bir bozukluktur. Bu kişilerin konuşmaları, duygusal ve sosyal davranışları alışılmışın dışındadır.
B Kümesi :
Antisosyal Kişilik Bozukluğu : Sosyal ve toplumsal normlara uygun davranışlar göstermeme, topluma karşı olma ve başkalarını hiçe saymaya yönelik olan bir kişilik bozukluğudur. Yasa dışı faaliyetlere yönelme oldukça yaygındır ve vicdan azabı veya pişmanlık duymazlar.
Borderline Kişilik Bozukluğu : Bu kişilik bozukluğunda kişinin ilişkilerinde, duygulanımında yaygın ve sürekli olarak devam eden bir dengesizlik mevcuttur. Kişi, kendisine zarar vermeye meyillidir. Çevresindekileri göklere çıkarma ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen tutarsız davranışlarla karakterize bir kişilik bozukluğudur.
Histrionik Kişilik Bozukluğu : Bu kişilik bozukluğunda kişi, olayları aşırı dramatize eder ve aşırı duygusallık gösterir. Kişi, devamlı olarak dikkat çekmek ister. Aşırı ilgi ve onaya ihtiyaç duyarlar ve başkalarını baştan çıkarmaya yönelik davranışlar sergilerler.
Narsistik Kişilik Bozukluğu : Bu kişiler kendilerini başkalarından üstün görürler ve kendilerini aşırı derecede beğenirler. Eleştirilmeyi kaldıramazlar ve eleştirildikleri zaman öfkelenirler. Sürekli beğenilme, övgü yağmuruna tutulma istekleri vardır. Başkalarının istek ve ihtiyaçlarını önemsemezler. Oldukça özel olduklarını düşünürler. Büyük ve güçlü olma tutkuları vardır.
C Kümesi :
Çekingen Kişilik Bozukluğu : Toplum içerisinde olumsuz olarak değerlendirilmekten korkan ve bu yüzden sosyal ilişkilerden uzak duran, utangaç, çekingen, kendilerini gizleyen, başkaları tarafından nasıl görüldüklerini merak eden kişilerdir. Aktivitelere katılma konusunda istekli değildirler.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu : Başkalarının bakımına ihtiyaç duyma, yalnız başına karar verememe, tek başına herhangi bir davranış girişiminde bulunamama ile örüntülü bir kişilik bozukluğudur. Bu kişilerde reddedilme korkusu mevcuttur. İtaatkâr olmayı tercih ederler. Başkaları tarafından kabul görmeyecekleri korkusuyla aynı görüşte olmadıklarını söylemede güçlük çekerler.
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu : Aşırı mükemmeliyetçilik, duygusal açıdan katılık, esnek olamama, kararsızlık, aşırı derecede kuralcılık, titizlikle karakterizedir.
Kişilik Bozukluklarının Tedavisi :
Kişilik bozukluklarının tedavisi için çoğunlukla psikoterapi önerilmektedir. Her kişilik bozukluğunun farklı psikoterapi yöntemleri ile tedavisi gerçekleştirilebilir. Netice itibariyle her birinin dinamiği birbirine göre değişiklik gösterir. Psikanalitik Psikoterapi, Bilişsel Davranışçı Terapi, grup terapileri faydalı olabilir. Kişi için en uygun ve en faydalı olabilecek psikoterapi yöntemine psikoterapist ve danışan birlikte karar vermelidirler.
Kişilik bozukluğu özelliklerini birçoğumuz gösterebiliriz. Kimimiz Şizoid Kişilik Bozukluğu özellikleri gösterirken, kimimiz Obsesif Kompulsif, kimimiz ise Narsistik Kişilik Bozukluğu özellikleri gösterebiliriz. Kişilik bozukluğu özelliklerine sahip olmak demek o kişilik bozukluğuna sahip olduğumuz anlamına gelmemektedir. Bu durumun kişilik bozukluğu olarak tanımlanabilmesi için önemli olan, bu durumun hayatınızı sekteye uğratması, işlevselliğinizi bozması, insanlarla ve yaşamla uyumunuzu bozmasıdır.
Bir tanı almak için psikiyatriste başvurmanız gerekmektedir. Psikoterapi ise sizler için hep var olacaktır.
