Stres, yaşamımızın bir parçası olmakla beraber kimi zaman bizler için yorucu da olabilir. Strese yol açan durumlar ve uyaranlar son derece rahatsızlık verici olabilir ve bu rahatsızlık hissi, kişiyi bunu daha az hissetmesi için birtakım eylemlerde bulunmaya itebilir. Bu eylemler gerçekten işe yarayan davranışlardan, gerçekten işe yaramayan davranışlara kadar pek çok farklılık gösterebilir. Örneğin gireceği sınavdan ötürü stres yaşayan iki kişiden birinin kendisi için sınav programı hazırladığını ve bu program doğrultusunda sınavı kendisi için daha aşılabilir hale getirdiğini varsayalım ; diğerinin ise stresten dolayı tırnak yeme davranışlarına yöneldiğini varsayalım. Bu her iki davranış da stresle başa çıkmak için sergilenen davranışlardır fakat ilki işe yarar bir başa çıkma stratejisiyken, ikincisi pek de işe yarar bir strateji değildir.
Peki başa çıkmak nedir?
Başa çıkma terimi bir kişinin stres yaratan durumlarla uğraşma sürecini anlatır. Kişi ortaya çıkan belli bir sorun için ya onu değiştirme yoluna girer ya da gelecekte ondan kaçınmaya çalışır. Örneğin kişi sınavı ya kendisi için daha az korkutucu hale getirmeye çalışır ya da bu sınava girmeyerek, ondan kaçmak ister. Buna ''Problem Odaklı Başa Çıkma'' denir. Burada kişi, kendisinde stres uyandıran uyaran veya durum ile direkt olarak başa çıkmaya çalışır.
Problem Odaklı Başa Çıkma'nın Adımları:
1) Sorunu tanımlamak : Sizin için stres verici olan sorunu saptamaktır. Örneğin yaşanılan travmatik bir olayın sizde stres uyandırması ve tam da bu durumu saptamanızı içerir. Kendinize şunu sorabilirsiniz : Bende stres uyandıran faktör ne?
2)Alternatif çözümler geliştirmek : Sorunla başa çıkmak için çözüm yolları bulmayı içerir. Örneğin yaşanılan travmatik bir olay sizde stres yaratmaktadır ve bu stresle baş etmek için çözüm yolları bulma seçeneğini tercih edebilirsiniz. Hislerinizi, duygularınızı güvendiğiniz biriyle paylaşabilir ve bu duygusal yoğunluğu azaltmaya çalışabilirsiniz. Diğer taraftan profesyonel bir destek almayı tercih edebilirsiniz. Örneğin ülkemizde yaşanan deprem olayı sebebiyle geniş kitleler travmatize oldu ve travmatize olan kişilere destek amacıyla birçok ruh sağlığı çalışanı gönüllü ücretsiz psikolojik destek vermeye yöneldiler. Ücretsiz psikolojik destek veren uzmanlara ulaşmak ve onlarla görüşmek , yaşadığınız travmatik olayın etkileriyle başa çıkmak için güzel bir problem odaklı başa çıkma yöntemi olabilir.
3)Alternatif çözümler arasında seçim yapmak : Sizde stres yaratan bu faktörle başa çıkmak için bulduğunuz çözümler arasında seçim yapıp, o seçimi uygulamaya geçebilirsiniz. Örneğin travmatize olduğunuz durumla başa çıkmak için profesyonel destek almayı tercih edebilirsiniz, sizin için oldukça kaygı verici olan sınavınız için düzenli bir çalışma programı oluşturmayı seçebilirsiniz...
Bizde stres uyandıran durumlar ve uyaranlar elbette çok geniş bir skalaya sahip olup, birbirinden farklı başa çıkma stratejisi gerektirebilirler. Burada anlatılanlar bilgilendirme ve ipucu niteliğindedirler. İnsan psikolojisi gibi soyut ve tekdüze olmayan bir yapı için birçok durum ve uyaran stres verici nitelikte olabilir ve çeşit çeşit baş etme stratejisi isteyebilirler. Tam da bu noktada problem odaklı başa çıkma stratejisi izlenebilecek bir yol olabilir. Bu yolda daha derin bir yardıma ihtiyacınız olursa da, bir uzmandan destek almak başka bir problem odaklı başa çıkma stratejisi olacaktır.
